حدود ۵ سال پیش موسسه Statista پیش‌بینی کرده بود که تعداد کاربران در رسانه های اجتماعی در سال ۲۰۲۰ به حدود ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر برسد. چیزی نزدیک به نیمی از جمعیت کره زمین و حدود ۲۰۰ میلیون کاربر بیشتر از سال ۲۰۱۹.
حالا در سال ۲۰۲۱، این پیش‌بینی به واقعیت بسیار نزدیک است. این موسسه پیش‌بینی کرده تعداد کاربران فعال در کل فضای رسانه اجتماعی در سال ۲۰۲۵ تا ۴ میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر هم افزایش پیدا خواهد کرد.
این آمار را گفتم تا بگویم که اگر به دنبال موفقیت در کسب و کار خود هستید یا می‌خواهید بر دنیای اطراف‌تان تاثیر بگذارید، باید با مفهوم رسانه اجتماعی آشنا باشید. در این مقاله علاوه بر اینکه با هم تعریف رسانه اجتماعی را بررسی می‌کنیم، با انواع آن آشنا می‌شویم و آمار جالبی در موردش می‌خوانیم. با من همراه باشید:
رسانه اجتماعی چیست؟
در مورد عبارت رسانه اجتماعی یا همان social media تعاریف زیادی وجود دارد. در بین این تعاریف مختلف، به نظرم دو تعریف کاملا واضح هستند. اولی تعریف سایت thebalancesmb از کلمه رسانه اجتماعی است:
رسانه‌های اجتماعی برنامه‌ها و وب سایت‌هایی هستند که به کاربران اجازه می‌دهند در زمان کوتاه، محتوای موردنظر خودشان را پیدا کنند.
در تعریف دیگر، رسانه اجتماعی این‌طور تعریف شده:
کلمه رسانه از واژه “رساندن” می‌آید و عبارت رسانه اجتماعی، به پلتفرم‌هایی اشاره دارد که به صاحب‌شان اجازه رساندن محتوای دلخواه به دیگران را می‌دهند.
تفاوت شبکه اجتماعی و رسانه اجتماعی چیست؟
طبق تعریف بالا، تلویزیون، رادیو و حتی کتاب هم یک رسانه اجتماعی محسوب می‌شود چون در آن‌ها یک طرف به عنوان نشرکننده محتوا با طرف دیگر به عنوان مصرف‌کننده محتوا در حال تعامل است. اما شبکه اجتماعی یا social network به رسانه‌هایی گفته می‌شود که افراد می‌توانند در آن با همدیگر ارتباط برقرار کنند. در این رسانه‌ها هدف برقراری ارتباط میان کاربران است. به بیان دیگر، رسانه اجتماعی یک کلمه کلی است و شبکه اجتماعی یکی از زیرمجموعه‌های آن محسوب می‌شود.
انواع رسانه های اجتماعی آنلاین
زمانی که صحبت از شبکه یا رسانه اجتماعی می‌شود، ذهن اغلب ما ایرانی‌ها به سمت شبکه‌هایی مثل اینستاگرام، لینکدین، تلگرام و… می‌رود. اما جالب است بدانید که رسانه های اجتماعی انواع مختلفی دارند. در ادامه آن‌ها را به شما توضیح می‌دهم:
۱. شبکه های اجتماعی (Social networks)
محبوب‌ترین نوع رسانه‌های اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی هستند. نمونه این شبکه‌ها را احتمالا می‌شناسید:
و… .
شبکه‌های اجتماعی بر پایه متن و با هدف ارسال پیام‌های متنی بنا شدند و مهم‌ترین نوع محتوا در آن‌ها محتوای متنی است. این روزها شبکه‌های اجتماعی، قدرت مشتریان را نسبت به برندها و کسب و کارها برابر یا حتی گاهی بیشتر کرده تا جایی که خیلی از کسب و کارها برای به دست آوردن مشتریان بیشتر، از رسانه‌های مشتریان در شبکه های اجتماعی برای رساندن صدای خود به گوش جامعه استفاده می‌کنند.
۲. شبکه‌های اشتراک محتوای چندرسانه‌ای (Media sharing networks)
اینستاگرام، یوتیوب و اسنپ چت که با هدف انتشار محتوای تصویری یا ویدیویی طراحی شده‌اند، شبکه‌های اشتراک محتوای چندرسانه‌ای نامیده می‌شوند. نمونه وطنی این‌ها آپارات، نماشا و تماشا هستند که همگی بر انتشار محتوای ویدیویی تمرکز دارند.
امروزه به خاطر تغییر سیاست‌های شبکه های اجتماعی بزرگ مانند فیسبوک و توییتر، مرز بین شبکه‌های اشتراک رسانه و شبکه‌های اجتماعی در حال کم‌رنگ شدن است و همگی در حال تبدیل شدن به یک نوع رسانه اجتماعی هستند.
۳. انجمن‌های گفت‌وگو (Discussion forums)
قبل از رواج شبکه‌های اجتماعی، انجمن‌های گفت‌وگو رسانه های اجتماعی محبوب مردم بودند. انجمن‌ها یا فروم‌ها سایت‌هایی هستند که افراد در آن‌ها سوال می‌پرسند، گفت‌وگو می‌کنند و از جواب‌ها و تجربیات یکدیگر استفاده می‌کنند. سایت‌هایی مثل reddit، Quora و Digg از محبوب‌ترین فروم‌های خارجی و پرشین تولز، نی‌نی‌سایت و p30world از انجمن‌های قدیمی و محبوب ایرانی هستند. البته هنوز هم در این انجمن‌ها مردم فعالیت دارند اما با توجه به افزایش رونق شبکه‌های اجتماعی، دیگر مخاطبان مثل قبل به انجمن‌ها اهمیت نمی‌دهند.
۴. شبکه‌های بررسی نظرات مصرف‌کننده (Consumer review networks)
شبکه‌های بررسی نظر مصرف‌کننده، سایت‌ها یا نرم‌افزارهایی هستند که افراد در آن‌ها در مورد محصولات و خدمات برندها صحبت می‌کنند و تجربه‌‌هایشان را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. امروزه تحقیق و بررسی محصولات، به یکی از مراحل خرید مطمئن تبدیل شده است. به طوری که طبق تحقیقات، ۸۸ درصد مردم در فضای مجازی تجربه‌های خریداران قبلی را می‌خوانند و از آن در خرید خود استفاده می‌کنند.
بنابراین نظراتی که در این سایت‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود، به شدت روی تصمیم مخاطبان تاثیر می‌گذارد. سایت‌هایی مثل Yelp و Zomato جزو این نوع رسانه های اجتماعی دسته‌بندی می‌شوند. اما در ایران من سایتی را نمی‌شناسم که در این زمینه فعالیت کند. اگرچه خود من اغلب برای بررسی اعتبار یک برند به نقشه گوگل و نظرات مخاطبان زیر آدرس آن کسب و کار دقت می‌کنم.
۵. شبکه‌های وبلاگی (Blogging and publishing networks)
وبلاگ‌ها یا شبکه‌های وبلاگی سایت‌هایی هستند که به مخاطبان‌شان اجازه انتشار محتوا با نام خودشان می‌دهند. در گذشته، پیش از اینکه به لطف وردپرس هر کسی بتواند به راحتی و در کمتر از یک روز صاحب وب سایت شود، شبکه‌های وبلاگی رونق بیشتری داشتند.
سایت‌هایی مثل Medium و Tumblr در وب انگلیسی و ویرگول و blog.ir در وب فارسی بلاگ‌هایی معروف و معتبری هستند که مخاطبان زیادی دارند.
۶. شبکه‌های اقتصاد اشتراکی
سایت‌هایی مانند باسلام و همراه مکانیک و برنامه‌هایی مثل دیوار، شیپور و کمدا که به مخاطبان‌شان اجازه اشتراک محتوا و فروش خدمات و محصولات می‌دهند، جزو این دسته از رسانه های اجتماعی قرار می‌گیرند. طبق تعریف موسسه hootsuite این کسب و کارها هم رسانه اجتماعی محسوب می‌شوند.
انواع دیگری از رسانه‌های اجتماعی هم وجود دارند. مثلا رسانه‌های اجتماعی ناشناس که به شما اجازه انتشار محتوا به شکل ناشناس را می‌دهند. اما با توجه به اینکه نمونه موفق و مناسبی از آن‌ها در ایران وجود ندارد، ترجیح دادم به آن‌ها نپردازم.
محبوب‌ترین رسانه های اجتماعی در سال ۲۰۲۱
در ایران به دلیل نبودن موسسات تحقیقاتی معتبری که آمارهای دقیقی ارائه دهند، تاکنون آماری مبنی بر محبوبیت رسانه‌های اجتماعی انجام نشده است. اما آمارهای غیررسمی نشان می‌دهند که در حال حاضر اینستاگرام، توییتر و لینکدین به ترتیب بیشترین مخاطب فارسی را به خود اختصاص داده‌‌اند. اما همیشه اعداد و ارقام دقیق و مستدل طرفداران بیشتری دارد. به همین خاطر نگاهی می‌اندازیم به آمار سایت statista از تعداد کاربران فعال در رسانه‌های اجتماعی که در اوایل سال ۲۰۲۱ منتشر کرد:
فیسبوک: ۲ میلیارد و ۷۴۰ میلیون نفر،
یوتیوب: ۲ میلیارد و ۲۹۱ میلیون نفر،
واتس‌اپ: ۲ میلیارد نفر نفر،
اینستاگرام: ۱ میلیارد و ۲۲۱ میلیون نفر،
وی‌چت: ۱ میلیارد و ۲۱۳ میلیون نفر، ( که اغلب کاربران چینی هستند.)
تیک‌تاک: ۶۸۹ میلیون نفر،
تلگرام با حدود ۵۰۰ میلیون در رتبه ۱۱ و توییتر با ۳۵۳ میلیون مخاطب در رتبه ۱۶ این آمار قرار دارد.
کسب و کارها باید در کدام رسانه‌های اجتماعی فعالیت داشته باشند؟
برای انتخاب رسانه مناسب هر کسب و کار، باید به چند سوال پاسخ بدهیم:
سوال اول: رسانه‌های پرطرفدار و پرمخاطب در کشور ما کدام هستند؟ اینستاگرام، توییتر و لینکدین انتخاب‌های خوبی هستند.
سوال دوم: آیا مخاطب من در این رسانه‌ها حضور دارد؟ شما باید در هر رسانه یا رسانه‌هایی که مخاطبان‌تان حضور دارند، حاضر باشید.
سوال سوم: آیا منابع، زمان و انرژی لازم برای تولید محتوا و جذب مشتری در این رسانه‌ها را دارم؟ پس از انتخاب رسانه‌ی مناسب، حالا باید منابع خود را بسنجید و ببینید می‌توانید چقدر در رسانه ها سرمایه‌گذاری کنید.
فعالیت کم‌رنگ در همه شبکه‌های اجتماعی، به جای فعالیت پررنگ در یک یا چند تای آن‌ها یک اشتباه استراتژیک است. از طرف دیگر هیچ وقت همه بودجه‌تان را صرفا برای یک رسانه یا شبکه اجتماعی صرف نکنید. از قدیم گفته‌اند همه تخم مرغ‌ها را در یک سبد نچینید. یعنی نباید کل کسب و کار شما متمرکز بر یک رسانه یا شبکه اجتماعی باشد. چرا که طبق تجربه‌های گذشته، شبکه‌های اجتماعی دیر یا زود جای خودشان را به رسانه‌های بهتر بعدی می‌دهند.
بر همین اساس بسیار مهم است که قبل از هر فعالیتی، دلیل حضورتان در شبکه‌های اجتماعی را مشخص کنید و استراتژی‌های خود را بر اساس آن‌ها بچینید. در مقاله فعالیت در شبکه‌های اجتماعی درباره‌ی اهمیت حضور کسب و کارها در شبکه‌های اجتماعی بیشتر توضیح داده‌ایم.
امیدواریم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید. اگر در مورد موضوع این مقاله سوال یا نظری داشتید، در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.